Wielką literą piszemy:
1. Imiona i nazwiska ludzi, np. Anna Kowalska, Czesław Miłosz, Achilles,Tomek Nowak.
2. Imiona własne zwierząt, np.Pusia, Burek, Azor, Kicia.
3. Imiona własne bogów oraz jednostkowych istot mitologicznych, np.Jowisz, Mars, Zeus, Światowid, Hades, Artemida, Pegaz, Cerber, Sfinks, Atena, Syzyf, Apollo, Prometeusz.
4. Przydomki, pseudonimy i przezwiska ludzi, np.Wielki, Łokietek, Krzywousty, Jula, Bolesław Prus.
5. Nazwy mieszkańców krajów, części świata, np. Polka, Rosjanka, Niemiec, Afrykanin, Amerykanka, Australijczyk, Azjata, Europejczyk.
6. Nazwy mieszkańców terenów geograficznych, np. regionów, krain, prowincji: Bawarczyk, Ślązaczka, Kaszub, Katalonka, Pomorzanin.
7. Nazwy dynastii, np.Burbonowie, Piastowie, Jagiellonowie, Hohenzollernowie, Romanowowie.
8. Przymiotniki dzierżawcze (odpowiadające na pytanie czyj?) utworzone od imion własnych za pomocą przysrostków -ów, -owy, -in, -yn, -owski, np. "Psałterz Dawidów", wieczór Mickiewiczowski, styl Sienkiewiczowski, dramat Szekspirowski, Sabałowe gadki.
9. Nazwy świąt i dni świątecznych, np. Nowy Rok, Boże Narodzenie, Dzień Babci, Dzień Matki, Dzień Dziecka, Dzień Nauczyciela, Wielkanoc, Wielki Tydzień, Boże Ciało, Zielone Świątki, 3 Maja, Święto Niepodległości.
10. Nazwy gwiazd, planet i konstelacji, np. Mars, Wenus, Jowisz, Merkury, Uran, Neptun, Pluton, Saturn, Gwiazda Polarna, Wielki Wóz, Wielka Niedźwiedzica, Droga Mleczna, Ziemia, Księżyc, Słońce, Uwaga! Wielka litera w wyrazach Ziemia, Słońce, Księżyc występuje wtedy, gdy mówimy o nich jak o ciałach niebieskich.
11. Nazwy geograficzne i miejscowe, np.Warszawa, Kraków, Poznań, Tatry, Sudety, Alpy, Opole, Wiedeń, Budapeszt, Gubałówka, Kampinos, Bałtyk, Atlantyk, Ocean Indyjski, Morze Czarne, Zatoka Gdańska, Mierzeja Wiślana, Pustynia Libijska, Wyżyna Lubelska, Góry Stołowe, Góra Kościuszki, Nizina Mazowiecka, Puszcza Białowieska, Nowa Zelandia, Stary Sącz, Morskie Oko, Bory Tucholskie, Wielki Staw;
WYJĄTKOWO w nazwach dwuczłonowych małą literą pisze się wyraz pospolity, taki jak: morze, jezioro, wyspa, kanał, półwysep, pustynia, góra - użyty w mianowniku w połączeniu z rzeczownikową nazwą również w mianowniku, np.morze Bałtyk, jezioro Wigry, wyspa Rodos, wyspa Wolin,półwysep Hel, góry Atlas, góry Sudety.
12. Nazwy ulic, placów, rynków, bulwarów, parków, budowli, zabytków, np. Królewska, Marszałkowska, Rynek, Planty, Łazienki, Barbakan, Wawel, Wilanów, Żoliborz, Powązki, Spodek i wszystkie wyrazy w nazwach wielowyrazowych - jeśli wchodzą ściśle w skład nazwy własnej, np. Rynek Starego Miasta, Brama Floriańska, Wybrzeże Kościuszkowskie, Zamek Królewski, Ogród Saski,ale jeśli nie wchodzą w skład nazwy własnej, pisze się je małą literą (dotyczy to również skrótów), np.ulica 1 Maja, ulica Dwóch Mieczy, ulica Pana Tadeusza, ulica Księdza Jerzego Popiełuszki, ulica Królowej Jadwigi, plac Na Rozdrożu, park Ujazdowski, most Poniatowskiego, pomnik Bohaterów Warszawy, pałac Pod Blachą, pałac Krasińskich, cmentarz Rakowicki, kopiec Kościuszki.
13. Tytuły czasopism i cykli wydawniczych oraz nazwy wydawnictw seryjnych (z wyjątkiem przyimków i spójników występujących wewnątrz tych nazw), np. "Gazeta Wyborcza", "Życie", "Tygodnik Powszechny", "Polityka", "Wprost", "Newsweek", "Pani", "Twój Styl", "Poradnik Językowy", "Film", "Kobieta i Życie", "Wiedza i Życie", "Literatura na Świecie".
14. Pierwszy wyraz w tytułach utworów literackich i naukowych (np. książek, rozpraw, artykułów, wierszy), w tytułach ich rozdziałów, w tytułach dzieł sztuki, zabytków językowych, odezw, deklaracji, ustaw: "Noce i dnie", "Historia języka polskiego", "Powrót taty", "Stepy akermańskie", Sokrates tańczący, "Szatan z siódmej klasy", "Deklaracja praw dziecka".
WYJĄTKI: Stary Testament, Nowy Testament, Pismo Święte, w których tradycyjnie wszystkie człony pisze się wielką literą.
15. Nazwy urzędów, władz, instytucji, szkół, organizacji, towarzystw, np. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Urząd Rady Ministrów, Izba Lordów, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Sąd Rejonowy w Krakowie, Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza, Uniwersytet Warszawski, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Polska, Akademia Nauk, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Szpital Wojewódzki w Gdańsku.
16. Nazwy orderów i odznaczeń, np. Virtuti Militari, Order Orła Białego, Order Legii Honorowej, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (Polonia Restituta), Krzyż Zasługi, Wzorowy Uczeń.
17. Nazwy firm, marek i typów wyrobów przemysłowych, np. samochód marki Fiat, zegarek marki Casio, motocykl marki Jawa,
ale użyte w znaczeniu pospolitym piszemy małą literą, np. naprawa fiatów, jaw.
18. Wszystkie litery skrótowców z wyjątkiem wewnętrznych spójników i przyimków, np. PKO, PCK, GOPR, SGH, PAN, MEN, LOT, UW, WSiP.
19. Jednowyrazowe nazwy nagród, np. Oscar, Nobel.
UWAGA: Jeśli nazwa nagrody jest wielowyrazowa, w zasadzie wielką literą piszemy wszystkie wyrazy wchodzące w jej skład, np.
Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Kioto.
Wyrazy wchodzące w skład nazwy nagrody piszemy wielką literą, natomiast jeśli stojący przed nazwą wyraz nagroda jest wyrazem pospolitym, a jego nazwa występuje w mianowniku, wtedy piszemy go małą literą: nagroda Złote Lwy Gdańskie, nagroda Złota Palma.
Dyktando 1.
Tegoroczne wakacje spędziłem nad (M/m)…..orzem (B/b)…...ałtyckim na (P/p)…..ółwyspie (H/h)…..elskim. Od wielu lat mieszka tam m....j w.....jek, J.....zek, który tak naprawdę jest (Z/z)….akopianinem, ale (M/m)......orze darzy większym sentymentem niż (G/g).....óry. Jeśli chodzi o mnie, to mieszkam w wojew....dztwie (M/m)…..ałopolskim, w (K/k)….rakowie, więc (M/m)….orze (B/b)….ałtyk uj....ałem dopiero po wielu godzinach jazdy zatłoczonymi,(P/p)…....olskimi drogami. Atrakcją mego pobytu nad (M/m)…..orzem był rejs promem do (Sz/sz)….wecji przez (D/d)…....anię. Poznałem w.....wczas wielu obcokrajowców: (N/n)…..iemców, (H/h)…..olendrów, (N/n)…...orwegów i (R/r)…....osjan. Najbardziej podobał mi się język (H/h)…..olenderski. Jest mi zupełnie obcy, więc ze wszystkimi (E/e)…...uropejczykami rozmawiałem po (A/a)…..ngielsku. W (Sz/sz) …..wecji zwiedziłem (M/m)…..uzeum (W/w)…..ikingów, (O/o) …...perę (N/n)......arodową, a także tamtejszą (Sz/sz)......kołę (P/p) …..odstawową. Miałem też okazję gościć na (Sz/sz)….wedzkim (W/w) …...eselu. Okazało się bowiem, że znajoma w.......jka to rodowita (Sz/sz)…..wedka. W (P/p).....olsce też było ciekawie. Nad (M/m).....orzem było wielu (W/w)…..arszawian, (T/t)…... arnowian i moich rodak.....w - (K/k)…..rakowian. Ciekawie było odwiedzić (H/h)…..el.
Dyktando 2.
Mówi się, że wszystkie drogi prowadzą do__ ymu. W rankingach turystycznych __ ieczne __iasto wyprzedzają jednak dwie __achodnioeuropejskie __tolice —__ ondyn i __aryż. Co sprowadza podróżnych nad __amizę i __ekwanę?
Największe __nglielskie miasto jest obecnie głównym punktem na mapie światowego biznesu. Kusi także wspaniałymi atrakcjami, jak np. opactwo westminsterskie lub __uzeum __igur __oskowych Madame Tussaud. U stóp __ieży __iffla także odbywają się spotkania na wysokim szczeblu. Wąskie __aryskie uliczki przyciągają jednak przede wszystkim miłośników sztuki, dobrego kina oraz zakochanych. Każdego dnia ___aryżanie mijają na nich turystów pochodzących z różnych kontynentów, np. ___zji lub ___meryki ___ółnocnej, którzy podążają do ___uwru i chcą zobaczyć słynną katedrę Notre Dame. Najczęściej odwiedzanym w 2016 r. miastem był leżący na dalekim ___schodzie ___angkok. Stolica ___ajlandii przyciąga przede wszystkim turystów z krajów zachodnich.
Trendy w turystyce wciąż się zmieniają. Już wkrótce będziemy mogli opuścić ___iemię i postawić stopę na ___siężycu. Może za kilkadziesiąt lat szczęśliwcy będą mieć okazję przyjrzeć się z bliska pierścieniom ___aturna?
Tegoroczne wakacje miałam spędzić podróżując po (E,e) __uropie. Już dawno rodzice wykupili wycieczkę wiodącą przez wspaniałe (E,e) __uropejskie kraje: (C,c) __zechy, (N,n) __iemcy, (F,f) __rancję i (W,w) __łochy. Miałam pływać w (M,m) __orzu (A,a) __driatyckim i zwiedzać (F,f) __lorencję. Tymczasem tata nie mógł wziąć urlopu i razem z mamą pojechałam do cioci (A,a) __ni mieszkającej w (W,w) __arszawie. Zwiedziłam tam (P,p) __ałac (K,k) __ultury i (N,n) __auki, (S,s) __tadion (N,n) __arodowy oraz (Ł,ł) __azienki. Miałam okazję zobaczyć także (P, p) __lac (T,t) __rzech (K,k) __rzyży, z którym wiąże się ciekawa legenda.
W sierpniu pojechałam w (P,p) __olskie góry. Często jeżdżę w (T,t) __atry, ale dopiero w tym roku weszłam na (R, r) __ysy, najwyższy szczyt w (P,p) __olsce. Moim przewodnikiem po najpiękniejszych zakątkach (T,t) __atrzańskich był wujek Marek - rodowitym (Z,z) __akopianin.
To były naprawdę udane wakacje! W przyszłym roku zamierzam pojechać nad (M,m) __orze (B,b) __ałtyckie oraz zwiedzić (P,p) __aryż, stolicę (F,r) __rancji. Spacer po (P,p) __aryskich uliczkach na pewno dostarczy wszystkim wielu wrażeń. Przy okazji będę mogła nauczyć się języka (F,f) __rancuskiego.
Dyktando 4.
"___arszawianin w ___rakowie"
___arszawa, tolica ___olski, to bez dwóch zdań przepiękne miasto. Niektórzy twierdzą jednak, że szczycący się ___awelem i słynnym ___ościołem ___ariackim ___raków jest jeszcze ładniejszy. Pewien ___arszawianin postanowił się o tym przekonać. Wsiadł do pociągu ___olskich ___olei ___aństwowych i wyruszył w drogę.
Dawna stolica powitała miłego gościa piękną pogodą i przyjazną miną stojącego na cokole ___dama ___ickiewicza. To właśnie___ rakowski ___ynek był celem pierwszego spaceru. W przewodniku przybysz z ___azowsza przeczytał, że ___ynek ___łówny w ___rakowie jest jednym z największych w ___uropie. Spacerując po jego płycie, mijał rozmawiających po ___ngielsku, ___ iemiecku i ___osyjsku turystów. W końcu postanowił zwiedzić ___ukiennice, z których dachu można zobaczyć ___atry.
Kolejne dni przyniosły jeszcze więcej atrakcji. Muzeum ___arodowe w ___rakowie oczarowało turystę stałą ekspozycją oraz przeniesioną niedawno z ___uzeum ___siążąt ___artoryskich „___amą z ___ronostajem” pędzla ___eonarda da ___inci. Spotkał się też z samym ___mokiem ___awelskim. Wracając do domu, stwierdził jednak, że nie zamieniłby ___arszawy na ___raków. Miałby przecież zbyt daleko nad ukochane ___orze ___ałtyckie.
Dyktando 5.
Znany wszystkim mądry (B,b)___olek
dokucza dzieciakom w szkole:
"Jak się pisze (g,G)___óra (ś,Ś)___nieżka,
(m,M)___orze (b,B)___ałtyk? Wie koleżka?
Tak. A jak (h,H)___arcerz, (k,K)___ościuszkowiec?
A (b,B)___ernardyn? Proszę, powiedz.
Jesteś zuch? A więc do dzieła!
Pisz "(ś,Ś)___wiat (m,M)___łodych" , "(t,T) ___ele ___ydzień",
(p,P)___okój (t,T)___oruński, (ś,Ś)___ląsk, (m,M)___azowsze,
(w,W)___ielkopolska. Owszem, owszem ...
No, a to: (m,M)___orze (m,M)___artwe,
(w,W)___ojewództwo(ł.Ł)___ ódzkie,
(ś,Ś)___więto (p,P)___racy, (d,D)___zień (g,G)___órnika,
(a,A)___ntarktyda, (a,A)___meryka.
Dość, już męczyć cię nie będę,
całkiem nieźle: błędów mendel"
Tak, to chodząc z miną pawia,
mądry (b,B)___olek się zabawia,
mistrz i znawca doskonały,
liter wielkich oraz małych.